درباره من
دارای لیسانس حسابداری از دانشگاه آزاداسلامی
ادامه...
نقش حسابداری دراقتصاد ایران
مقدمه:
هدف کلی گزارشگری مالی، فراهم آوردن اطلاعاتی
است که آثار مالی معامله ها، رویدادهای مالی موثر بر وضعیت مالی، نتایج
عملیات و جریان های نقدی یک واحد اقتصادی را بیان کند و از این راه در قدم
اولیه، مدیران، سرمایه گذاران، اعطا کنندگان، تسهیلات مالی و سایر استفاده
کنندگان را در قضاوت و تصمیم گیری نسبت به امور یک واحد تجاری یاری دهد و
سپس در سطح کلان تر دولت را برای برنامه ریزی ها و پیشبرد اهداف رشد و
توسعه اقتصادی یاری دهد.
در سیستم اقتصادی امروز دنیا، تهیه و گزارش اطلاعات درست مالی و سایر
اطلاعات اقتصادی به مراکز تصمیم گیری دارای اهمیت بسیاری است. حسابداری به
عنوان بخشی از نظام اطلاعاتی، نقش بارزی را در تصمیم گیری های مربوط به
توسعه اقتصادی ایفا می کند. بنابر این کارهای موفقیت آمیز برنامه های توسعه
به اطلاعات مربوط و قابل اعتمادی نیاز دارد که بتواند پشتوانه تصمیم های
برنامه های مربوط در این خصوص است.
به نظر می رسد در کشورهای در حال
توسعه (از جمله ایران) بدون اینکه به اهمیت واقعی حسابداری و نقش آن در
توسعه اقتصادی توجه شود، اطلاعات و به تبع آن حسابداری را عاملی کم تاثیر
دانسته و یا اینکه این تصور وجود دارد که حسابداری در فرآیند توسعه به
تدریج و به خودی خود نظم لازم را می یابد در حالیکه نمی توان این واقعیت را
کتمان کرد که در این کشورها استقرار سیستم های مناسب مالی و حسابداری در
سطح حسابداری خرد و کلان می توان بخشی از زیر ساخت لازم برای رسیدن به
اهداف توسعه اقتصادی فراهم کرد و دارای اهمیت ویژه ای است.
در بسیاری
از کشورهای در حال توسعه، توجه به حسابداری فعلی و مرسوم با وجود سودمندی
نسبی هنوز در همان محدوده اولیه ثبت و تنظیم حساب های مالی یک واحد
اقتصادی، باقی مانده و جایگاه واقعی خویش را در امر ارایه اطلاعات مناسب و
به موقع جهت برنامه ریزی های کلان اقتصادی پیدا نکرده است.
باید عنوان
کرد که اداره امور فعالیت های اقتصادی جامعه نیاز به برنامه ریزی دقیق
داشته و انجام این مهم نیز نیاز به اطلاعات مطلوب دارد. در این راستا باید
ابتدا سیاست ها و استراتژی های توسعه اقتصادی را تعیین و سپس بر مبنای
منابع موجود بهترین راه رسیدن به این اهداف را با دسترسی به این اطلاعات
دقیق مشخص کرده و سپس با توجه به این موضوع که حسابداری به عنوان یک سیستم
اطلاعاتی می تواند بخش اعظمی از اطلاعات مورد نیاز را تهیه کند و به آن
توجه جدی کند. زیرا تهیه و ارایه اطلاعات مالی مناسب به جامعه کمک خواهد
کرد تا منابع اقتصادی خود را به کار آمدترین شکل اختصاص دهد.
هدف این
است که منابع محدود سرمایه به تولید کالاها و خدماتی اختصاص داده شود که
بیشترین تقاضا برای آن وجود دارد زیرا سیستم های پیچیده اقتصادی امروز، این
موضوع را اثبات کرده اند که منابع اقتصادی به آن گروه از واحدهای سازمانی
اختصاص داده می شود که معیارهای حسابداری نشان داده، توانایی استفاده از
منابع بیشتر را با کسب نتیجه بهتری دارند. از طرف دیگر، حسابداری و
گزارشگری مالی مناسب، ریخت و پاش ها و کارآیی ضعیف یا نبود کارآیی را پنهان
می سازد، در نتیجه مانع از تخصیص مناسب منابع اقتصادی می شود، از این رو
در این مقاله سعی می شود که نارسایی ها، موانع و مشکل های موجود در
حسابداری کشور که باعث شده نقش حسابداری و گزارشگری مالی در جریان رشد و
توسعه اقتصادی کمرنگ شود، مورد بررسی قرار گیرد.
در کشورهای در حال
توسعه، توجه به حسابداری باید به عنوان عامل توسعه، بخشی از زیر بنای لازم
برای رسیدن به اهداف توسعه اقتصادی تلقی شود. بدون توجه به این عامل این
کشورها برای رسیدن به توسعه اقتصادی بهای سنگینی را خواهند پرداخت.
توسعه
اقتصادی به طور معمول پیامدهای مثبتی با خود به همراه می آورد، از جمله
این پیام ها، افزایش سطح زندگی افراد جامعه، ترویج نظارت بین المللی، ایجاد
ارتباط اقتصادی میان کشورهای مختلف و افزایش ظرفیت تولیدی کشورهایی که
دارای برتری نسبی است.
از طرف دیگر، نبود منابع طبیعی، موجود نبودن
نیروی انسانی متخصص مورد نیاز مانند مدیران، کارگران ماهر، نبود ثبات سیاسی
وجود بازار انحصاری و نظام های مالی اطلاعاتی غیر قابل اطمینان از جمله
عواملی است که سبب از هم پاشیدگی وضع اقتصادی و یا توقف توسعه اقتصادی می
شود.
پیشبرد برنامه های رشد و توسعه اقتصادی کشور از اهمیت به سزایی
برخوردار است. برای بهره برداری درست از سرمایه گذاری های عظیم صورت گرفته
در بخش های مختلف اقتصادی وتسریع در آهنگ رشد و توسعه، تهیه اطلاعات مناسب،
درست و به موقع بسیار دارای اهمیت است که استقرار سیستم های حسابداری
مناسب می تواند، بخش اعظمی از این اطلاعات، به ویژه اطلاعات مالی، را تهیه و
ارایه کند:
اما حسابداری فعلی کشور با وجود سودمندی نسبی، با نارسائی
ها، موانع و مشکل های عدیده ای رو به رو بوده که باعث شده نقش آن در جریان
رشد و توسعه کشور کمرنگ شود، نارسائی های آشکار و نهانی که بخشی از آن در
زیر ارایه می شود.
1- تأثیر تورم بر اطلاعات حسابداری:
در
کشورهای در حال توسعه که عامل تورم باعث شده هر روز آنها با روز گذشته
بسیار متفاوت باشد، اصل بهای تمام شده و در حسابداری، یعنی دو مبنایی که به
شدت از تورم متاثر هستند را باید بازنگری اساسی کرد. در دوران ثبات قیمت
ها، افزایش یا کاهش در ارزش دارایی ها، تنها نتیجه فرآیند تولید یا تجارت
واحد اقتصادی است (البته با فرض ثابت بودن بدهی ها و سرمایه اولیه واحد
اقتصادی) که آن را در پایان هر دوره مالی اندازه گیری کرده و به آن سود یا
زیان می گویند مدل حسابداری بهای تمام شده تاریخی برای چنین شرایطی طراحی
شده است.
اما در شرایط تورمی که قیمت ها به طور مداوم افزایش می یابد یا
به عبارت دیگر، واحد پول در مقابل کالاها و خدمات به طور مستمر ارزش خود
را از دست می دهد، خود به خود یکی از مفروض های حسابداری متزلزل می شود،
یعنی اندازه گیری در دوره های مالی مختلف یکسان نیست هر چند که دارای همان
نام است. برای حل مشکل حسابداری در شرایط تغییر در ارزش واحد پول پیشنهاد
شده است که این تغییرها در روش حسابداری دخالت داده شود این پیشنهاد مستلزم
رها کردن اصل اصل بهای تمام شده تاریخی نیست، بلکه حاکی از این است که
اندازه گیری ها همچنان بر مبنای بهای تمام شده انجام گیرد اما به تناسب
تغییر واحد اندازه گیری، تعدیل شود.
2- نبود جایگاه مناسب استاندارد های ملی حسابداری:
از
آنجا که تفاوت های اقتصادی، سیاسی- اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در میان
کشورها، ملت ها یا جوامع وجود دارد، بنابر این هر کشور به طور احتمالی به
استاندارد های حسابداری متفاوتی نیاز دارد. این تفاوت های یاد شده در کشور
های در حال توسعه از جمله ایران، بسیار پویا تر است. زیرا در این کشورها
این گرایش وجود دارد که الگوی توسعه اقتصادی خود را از میان الگوهای تجربه
شده به وسیله کشورهای توسعه یافته انتخاب کنند، بنابراین با توجه به اینکه
الگوهای مزبور براساس زیر ساخت های اقتصادی، اجتماعی و اهداف خاص کشورهای
مزبور تدوین شده است به هیچ وجه نمی تواند اهداف متفاوت کشورهای در حال
توسعه را برآورده سازد.
3- نبود توجه و استفاده نکردن از مباحث و تکنیک های روز حسابداری:
در
بیشتر اقتصادهای در حال توسعه، حسابداری هنوز در حد وظیفه ابتدایی خود
یعنی نگهداری اطلاعات تاریخی برای تنظیم صورت های مالی باقی مانده است و به
عنوان ابزار مدیریت برای مقایسه، ارزشیابی و تصمیم گیری در خصوص رویدادهای
اقتصادی به کار گرفته نمی شود. شاخه های دیگری از حسابداری همچون حسابداری
بهای تمام شده و حسابداری مدیریت در زمینه های بهبود و بهره وری در تولید،
تعیین سیاست قیمت گذاری، تخصیص مناسب هزینه ها، بهره برداری مطلوب از
انواع ماشین ها، سود دهی عوامل تولید، تصمیم گیری در شرایط اطمینان و نبود
اطمینان و...به برنامه توسعه کمک می کند. در ایران به بسیاری از تکنیک های
روز حسابداری مانند: حسابداری مدیریت،حسابداری منابع انسانی، هزینه یابی
هدف، حسابداری سنجش مسوولیت، حسابداری مسوولیت های اجتماعی، تولید به هنگام
(JIT) ، هزینه یابی بر مبنای فعالیت، هزینه یابی استاندارد و
بودجه بندی ها... توجهی نمی شود.
4- اطلاع نداشتن مدیران از ارزش اطلاعات حسابداری:
مدیریت از ارزش اطلاعات حسابداری مطلع نیست و در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های خود از این اطلاعات استفاده بهینه نمی برد.
5- نبود توجه جدی دولت به اطلاعات حسابداری:
دولت
به عنوان بزرگترین تصمیم گیرنده برای برنامه های رشد و توسعه اقتصادی و
همچنین به عنوان بزرگترین مدیر، سرمایه گذار اعتبار دهنده، تولید کننده،
توزیع کننده، مصرف کننده و... در کشور به مقوله حسابداری توجه جدی نمی کند و
ضمن اینکه حسابداری موسسه های دولتی ایران با ضعف های زیادی رو به رو بوده
است.
6- ارایه نشدن اطلاعات درست و به موقع:
به علت ارایه نشدن
اطلاعات درست و به موقع، بازارهای پولی و مالی پویا نیستند و همچنین سرمایه
گذاران از شرایط یکسانی برای بدست آوردن اطلاعات برخوردار نیستند.
7- نبود آموزش تکنیک ها و مباحث روزحسابداری در دانشگاه ها:
دانشگاه
ها در امر آموزش حسابداری با ضعف های زیادی رو به رو هستند. در بیشتر
دانشگاه های کشور در رشته حسابداری، دانشجویان را با مباحث روز حسابداری
آشنا نمی کنند که این امر باعث می شود زمانیکه دانشجویان فارغ التحصیل شده و
در موسسه ها و شرکت ها به کار مشغول شدند ازتکنیک های روز حسابداری در
تهیه گزارش های مالی استفاده نکنند.
8- کم رنگ بودن نقش مجامع حرفه ای در حسابداری ایران:
مجامع
حرفه ای در ایران کم است و همچنین در حسابداری ایران نقش کمی را ایفا می
کنند. تنها یک مجمع حرفه ای به طور نسبی جدی وجود دارد و آن انجمن
حسابداران خبره ایران است که هنوز به طور کامل جا نیافتاده و نقش عمده ای
را در حسابداری کشور ندارد.
نتیجه گیری:
در
توسعه اقتصادی هر کشور، گزارشگری مالی از جایگاه مهمی برخوردار است. در
کشور ایران به علت نبود اطلاع یا بکار نبردن تکنیک های روز حسابداری به
وسیله حسابداران، گزارشگری مالی چندان قابل اتکا نیست که برای رفع این
معضل راه کارهای زیر پیشنهاد می شود:
پیشنهادها :
1-
برای رفع مشکل تقلید الگوهای تجربه شده توسعه اقتصادی کشورهای توسعه
یافته، باید نارسایی ها و موانع موجود بر سر راه استاندارد ملی را از بین
برده و رعایت استاندارد ملی را به طور کامل الزامی کرده و همچنین کنترل
قابل توجهی بر اجرای این استاندارد ها اعمال شود.
2- برای رفع مشکل
تاثیر تورم بر اطلاعات حسابداری بهتر است، علاوه بر بکار بردن اصل بهای
تمام شده، از صورت های مالی مکملی که مبتنی بر ارزش های جاری هستند استفاده
کرد.
3- انجام تحقیق های گسترده دانشگاهی در خصوص رابطه تهیه و گزارش اطلاعات حسابداری مناسب با توسعه اقتصادی.
4-
تشکیل کلاس های آموزشی برای آشنا کردن مدیران، به ویژه مدیران بخش دولتی
با اهمیت اطلاعات حسابداری و رابطه آن با توسعه اقتصادی کشور.
5- پویا کردن دانشگاه ها به امور پژوهشی و ارایه آخرین تغییرها و دستاوردهای حسابداری.
6- تشویق تمامی واحدهای اقتصادی به ارایه اطلاعات مالی ، درست و به موقع
7- توجه جدی دولت به مقوله حسابداری و حسابرسی
زیرنویس:
* دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اقتصادی
منابع :
1- شریفی، محسن- نظام های حسابداری و توسعه اقتصادی- نشریه بررسی های حسابداری- شماره 4 سال 72
2- مبانی نظری و گزارشگری مالی- نشریه سازمان شماره 113
3- سلامی، غلامرضا- مسایل علمی حسابداری در شرایط تورمی- مجله حسابدار- شماره 119
4- حسابرسی جلد اول- ناشر: انتشارات سازمان حسابرسی
5- صورت های مالی اساسی- نشریه 76
6- درباری، غلامرضا- نقش حسابداری در توسعه اقتصادی- ماهنامه تدبیر- شماره 81
