آموزش حسابداری -قسمت ۷

محاسبه استهلاک  داراییهای ثابت 

1_محاسبه استهلاک به روش خط مستقیم : این روش ساده ترین روش محاسبه استلاک می باشد وبه همین دلیل از طرف اکثر موسسات تجاری مورد استفاده قرار می گیرد. کاربرد این روش بسیار آسان است و فرض بر این است که داراییهای ثابت در طی سال های عمر مفید به طور یکسان مورد استفاده قرار می گیرد.

الف_روش سالهای عمر مفید :

برای تعیین استهلاک به روش خط مستقیم از قیمت تمام شده دارایی ارزش اسقاط را کم و عدد باقیمانده را بر سالهای عمر مفید تقسیم می کنند . نتیجه حاصل ، هزینه استهلاک سالانه می باشد.

محاسبه استهلاک به روش خط مستقیم از طریق فرمول زیر انجام می شود.

مثال:موسسه تجاری نوشین ، ماشین آلاتی را در تاریخ 3/ا/77 به مبلغ 6300000 ریال خریداری نمود و مبلغ 700000 ریال نیز برای نصب وراه اندازی آن پرداخت.در صورتی که عمر مفید ماشین آلات هشت سال و ارزش اسقاط آن در پایان عمر مفید 1200000 ریال باشد هزینه استهلاک ماشین آلات را در پایان هر سال تعیین نمایید.

قیمت تمام شده ماشین آلات 7000000=700000+6300000 ُ

هزینه استهلاک ماشین آلات

هرگاه دارایی ثابت در طی دوره مالی تحصیل شود استهلاک آن را با توجِِِه به روش مورد قبول بر حسب ماه یا روزهایی که مورد استفاده قرار گرفته محاسبه می کنند.

مثال : موسسه ای در اول آذر ماه سال 1377 اقدام به خرید اثاثه ای به مبلغ 5000000 ریال نمود،در صورتی که عمر مفید اثاثه پنج ساله و ارزش اسقاط آن بعد از اتمام عمر مفید 1400000 ریال و روش محاسبه استهلاک خط مستقیم باشد .استهلاک اثاثه مذکور را در پایان سال 1377 محاسبه و ثبت مربوط را نیز تنظیم نمایید .

استهلاک سالانه اثاثه

استهلاک اثاثه در سال 1377

هزینه استهلاک اثاثه                        240000    

استهلاک انباشته اثاثه                                  240000

محاسبه استهلاک اثاثه در طی چهارماه از سال 1377

ب – روش درصدی از قیمت تمام شده :

ممکن است مبلغ استهلاک سالانه به صورت درصدی از قیمت تمام سده دارایی ثابت تعیین شود که آن را « نرخ استهلاک » می نامند و در تمام دوره های عمر مفید ثابت خواهد بود .

مثال : موسسه بهرامی وسیله نقلیه ای را به مبلغ 6400000 ریال در تاریخ 1/1/77 خریداری نموده است و براساس برآورد ارزش اسقاط آن را 1800000 تعیین نمود . موسسه نرخ استهلاک را برابر 8% تعیین کرده است .

مطلوب است : تعیین استهلاک وسیله نقلیه و انجام ثبت مربوط در پایان سال 1377 .

4600000 = 1800000 – 6400000

استهلاک سالانه

29/12/77 – هزینه استهلاک وسیله نقلیه                           368000

                                       استهلاک انباشته وسیله نقلیه                        368000

هزینه استهلاک وسایط نقلیه در سال 1377

          هزینه استهلاک وسایط نقلیه                         استهلاک انباشته وسایط نقلیه

29/12      368000

368000      29/12

2- روش متغییر بودن هزینه : چنانچه موسسه از شیوه متغییر بودن هزینه استفاده نمایید می توان یکی از روشهای زیر را بکار برد .

الف – روس ساعات کارکرد :

این روش مبتنی بر این فرض است که عمر مفید دارائیها در نتیجه کارکرد آن دارایی کاهش می یابد نه بر اثر گذشت زمان .

بنابراین در محاسبه استهلاک به روش متغییر بودن هزینه اطلاعات زیر موثر می باشند :

1-                       قیمت تمام شده دارایی

2-                       میزان کارکرد دارایی برحسب ساعات کار

3-                       ارزش اسقاط دارایی

با توجه به اطلاعات فوق برای محاسبه استهلاک یک سات کارکرد از فرمول زیر استفاده می شود  

هنگامی که استهلاک یک ساعت کارکرد معین شد آن را در تعداد ساعات کارکرد دارایی در طی یک دوره مالی ضرب کرده استهلاک دارایی را در آن دوره مالی مشخص می کنند .

مثال : قیمت تمام شده یک دستگاه ماشین تراش 8600000 ریال می باشد و ارزش اسقاط آن پس از 15000 ساعت کارکرد معادل 1400000 ریال است . در صورتی که ماشین در سالهای اول تا چهارم ، میزان ساعات کارکردی به ترتیب 4200 ، 3800 ، 4000 ف 3000 ساعت داشته باشد . استهلاک ماشین را در طی چهار سال محاسبه کنید .

استهلاک بابت یک ساعت کارکرد

در صورتی که ساعات کارکرد دارایی در میزان تولید یا ارائه خدمات موثر باشد و عملاٌ به درآمد موسسه بیفزاید این روش را می توان منطقی و منظم تلقی کرد ولی اگر از نتیجه کارکرد محصولی حاصل نشود و یا خدماتی ارائه نگردد منطقی به نظر نمی رسد .

جدول محاسبه استهلاک ماشین تراش به روش ساعات کارکرد

سال	ساعات کارکرد	محا سبات	هزینه استهلاک سالانه	استهلاک انباشته	ارزش دفتری
0	-	-	-		8600000
1	4200	2016000 = 480 × 4200	2016000	2016000	6584000
2	3800	1824000 = 480 × 3800	1824000	3840000	4760000
3	4000	1920000 = 480 × 4000	1920000	5760000	4840000
4	3000	1440000 = 480 × 3000	1440000	7200000	1400000
جمع	15000	7200000 = 480 × 15000	7200000		ارزش اسقاط

ب – روش میزان تولید :

روش میزان تولید بر این فرض استوار است که استهلاک دارایی بستگی به مقدار محصول تولید شده یا خدمات ارائه شده دارد . بنابراین برای یک دارایی ثابت در طول عمر مفید مقدار محصولاتی که می تواند تولید نماید ویا مقدار خدماتی که می تواند ارائه دهد به عنوان یک سقف تعیین می شود که این سقف یکی از اطلاعات مورد نیاز در محاسبه استهلاک دارایی می باشد علاوه بر ان اطلاعات زیر نیز باید  در اختیار باشد .

1-                       قیمت تمام شده دارایی

2-                       ارزش اسقاط دارایی

برای تعیین استهلاک ناشی از یک واحد تولید می توان از فرمول زیر استفاده نمود : 

برای تعیین استهلاک  دارایی در یک دوره مالی تعداد محصول تولید شده را در استهلاک یک واحد تولید ضرب می کنند :

استهلاک یک دوره مالی = تعداد تولید طی دوره × استهلاک یک واحد تولید

مثال : یک موسسه در اوایل سال 1375 یک دستگاه قالب زنی را به مبلغ 4200000 ریال خریداری نموده است ظرفیت تولید دستگاه 15000000 عدد لیوان پلاستیکی می باشد . در صورتی که ارزش اسقاط دستگاه پس از اتمام عمر مفید 600000 ریال باشد استهلاک دارایی را با توجه به اطلاعات زیر درپایان سالهای 75 ، 76 ف 77 ، 78 محاسبه نمایید .

1-                       تولید سال 75 معادل 220000 عدد لیوان

2-                        تولید سال 75 معادل 450000 عدد لیوان

3-                       تولید سال 75 معادل 530000 عدد لیوان

4-                       تولید سال 75 معادل 300000 عدد لیوان

محاسبه استهلاک یک واحد تولید  :

محاسبه استهلاک  برای یک واحد تولید 

جدول استهلاک سالانه به روش میزان تولید

سال	ساعات کارکرد	محاسبات	هزینه استهلاک سالانه	استهلاک انباشته	ارزش دفتری
0	-	-	-		4200000
1	220000	528000 = 4/2 × 220000	528000	528000	3672000
2	450000	1080000 = 4/2 × 450000	1080000	1608000	2592000
3	530000	1272000 = 4/2 × 530000	720000	2880000	1320000
4	300000	720000 = 4/2 × 300000	1272000	3600000	600000
جمع	1500000	3600000 = 4/2 * 1500000	3600000		ارزش اسقاط

3- روش نزولی : با توجه به اینکه کارآیی دارایی نو ، بیش از دارایی کهنه می باشد به همین دلیل استهلاک پذیری دارایی نیز هر سال نسبت به سال قبل کاهش پیدا می کند بنابراین در این روش استهلاک دارایی در سال بیش از استهلاک ان در سالهای بعد می باشد .مهمترین این روشها عبارتند از :

الف – روش مجموع سنوات :

در این روش برای محاسبه استهلاک یک نسبت در حال نزول  (نسبت هر سال در مقایسه با نسبت سال قبل کمتر است ) را در بهای تمام شده منهای ارزش قراضه ضرب می کنند ونتیجه حاصل همان استهلاک یک سال مالی است . برای پیدا کردن نرخ در حال نزول که به صورت یک کسر می باشد از سنوات عمر مفید استفاده می کنند . روش محاسبه را با ذکر یک  مثال  بیان می کنیم. هر گاه عمر مفید یک دارایی چهار سال باشد ،سالهای عمر مفید دارایی را با یکدیگر جمع کرده حاصل جمع در مخرج کسر مزبور قرار داده می شود.

صورت کسر برای سال اول عدد چهار

صورت کسر برای سال دوم عدد سه                                مجموع سنوات 10=4+3+2+1

صورت کسر برای سال سوم عدد دو                                                               

صورت کسر برای سال چهارم عددیک می باشد .

برای محاسبه مخرج کسر می توان از فرمول زیر نیز استفاده کرد . 

بنابراین هرگاه  عمر مفید یک دارایی 8 سال باشد ، مجموع سنوات را می توان به صورت زیر محاسبه کرد :                   

مجموع سنوات= و نرخ در حال نزول برای سال اول  برای سال دوم

..........................

..........................

برای سال هشتم

بنابراین برای محاسبه استهلاک به روش نزولی مجموع سنوات علاوه بر نرخ در حال نزول به عوامل دیگری مانند قیمت تمام شده دارایی و ارزش اسقاط آن نیاز دارد.

مثل : قیقمت تمام شده ماشین آلاتی معادل 5200000 ریال و ارزش اسقاط آن 700000 ریال و عمر مفید دارایی پنج سال می باشد ؛

مطلوب است:

محاسبه استهلاک دارایی در طی سنوات عمر مفید به روش نزولی مجموع سنوات .

محاسبه مجموع سنوات:                                

مجموع سنوات=

نرخ استهلاک سال اول

نرخ استهلاک سال دوم

نرخ استهلاک سال سوم

نرخ استهلاک سال سوم

نرخ استهلاک سال سوم

جدول محاسبه استهلاک به روش مجموع سنوات

سال	محاسبات	هزینه استهلاک سالانه	استهلاک انباشته	ارزش دفتری
0	-	-	-	5200000
1	×(5200000-700000)=1500000	1500000	1500000	3700000
2	×(5200000-700000)=1200000	1200000	2700000	2500000
3	×(5200000-700000)=900000	900000	3600000	1600000
4	×)5200000-700000)=600000	600000	4200000	1000000
5	×(5200000-700000)=300000	300000	4500000	700000
جمع	4500000 = ( 700000 – 5200000 )  ×	4500000	-	ارزش اسقاط

ب – روش درصدی از ارزش دفتری :

در این روش میزان استهلاک از حاصل ضرب یک نرخ ثابت در ارزش دفتری بدست می آید توضیح اینکه ارزش دفتری دارایی در سال اول با قیمت تمام شده ان برابر است و از سال دوم به دلیل منظور نمودن استهلاک انباشته ارزش دفتری از قیمت تمام شده کسر می شود و این مورد تا پایان عمر مفید دارایی ادامه می یابد در این روش ، اطلاعات  لازم برای محاسبه استهلاک دارائیهای  ثابت عبارت است از :

1-  قیمت تمام شده دارائی

2-  نرخ استهلاک سالانه

3- عمر مفید دارایی

همانطوری که مشاهده می شود در این روش ، سخنی از ارزش اسقاط به میان نیامده است و در پایان عمر مفید دارایی ، ارزش دفتری معادل ارزش اسقاط می باشد .

مثال : قیمت تمام شده یک دستگاه یخچال معادل 1600000 ریال است هرگاه نرخ استهلاک سالانه معادل 25% ارزش دفتری دارایی باشد استهلاک دارایی را در طی پنج سال عمر مفید حساب کنید .

جدول محاسبه استهلاک به روش مانده نزولی

سال	نرخ	محاسبات	هزینه استهلاک سالانه	استهلاک انباشته	ارزش دفتری
0	-	-	-	-	1600000
1	25%	400000  = 25% × 1600000	400000	400000	1200000
2	25%	300000 = 25% × 1200000	300000	700000	900000
3	25%	225000 = 25% × 900000	225000	925000	675000
4	25%	168780 = 25% × 675000	168780	1193750	506250
5	25%	126563 = 25%  × 506250	126563	1320313	279687
جمع	25%		1320313		ارزش اسقاط

در روشهای نزولی به دلیل آنکه در سالهایی که اقلام دارایی ثابت کارکرد بیشتری دارد استهلاک بیشتری نیز بابت استفاده از انها منظور می گردد همچنین با گذشت زمان بر هزینه تعمیر و نگهداری دارایی افزوده می شود و از آنجا که هزینه استهلاک به همراه هزینه های تعمیر و نگهداری جمعاً بهای تمام شده خدمات حاصل از کارکرد دارائیها را تشکیل می دهد بنابراین افزایش هزینه استهلاک در سالهای اول و کاهش آن در سالهای بعد در واقع به عکس هزینه های تعمیر و نگهداری دارایی می باشد و در نهایت هزینه استفاده از دارایی در طی سالهای مختلف عمر مفید تا حد ممکن برابر می باشد .

از آنجا که حساب هزینه استهلاک داراییهای ثابت یک حساب موقت است در پایان سال مالی با انجام ثبت زیر به حساب خلاصه سود و زیان منتقل می شود »

حساب خلاصه سود و زیان                                                   × ×

               حساب هزینه استهلاک داراییهای ثابت                                × ×

بابت انتقال هزینه استهلاک به حساب خلاصه سود وزیان

از آنجا که حساب استهلاک انباشته نیز حساب دایمی است به دوره مالی بعد انتقال پیدا می کند .