بررسی عوامل موثردرافزایش محصول برنج

بسمه تعالی

بررسی عوامل مؤثردرافزایش محصول برنج

تهیه وتنظیم:

محمدحسن اسماعیلی خطیبانی

دانشجوی رشته حسابداری

دانشگاه آزاداسلامی واحدرشت

پیشگفتار

برنج یکی ازمهمترین غلاتی است که غذای دوسوم جمعیت جهان راتشکیل می دهد.برنج غذای اصلی بیش از سه میلیارد نفر در جهان است که حدود نیمی از جمعیت کنونی دنیا را تشکیل می دهد بیش از 50 درصد از 840 میلیون نفر جمعیت در معرفی گرسنگی مزمن دنیا در مناطقی زندگی می کنند که کشت برنج در آنجا رواج دارد.که بدلایل مختلف میزان برداشت محصول درواحدسطح بسیارناچیزمی باشد.  حدود 80% درصد از برنج دنیا در مزارع کوچک و برای تامین نیازهای خانوار کشت می گردد.

سطح زیر کشت برنج دنیا در سال 2004 میلادی حدود 155 میلیون هکتار برآورد گردید که از این مساحت حدود 613 میلیون تن شلتوک تولید شده است. تخمین زده می شود که تا سال 2025 میلادی 10 میلیارد نفر از برنج به عنوان غذای اصلی استفاده نمایند و نیاز به 880 میلیون تن برنج است.

استان گیلان به عنوان یکی ازمهمترین  استان های تولیدکننده برنج کشور محسوب می شود به طوری که بیش از 30 درصد برنج کشور در این استان تولید می شود.

مقاله حاضربه منظوربررسی اجمالی محصول برنج دراستان گیلان وموانع ومشکلات موجودبرسرراه افزایش کیفیت وکمیت محصول فوق ازسه بخش تشکیل گردیده است: دربخش اول پس ازمختصری مقدمه به شرایط لازم برای کشت محصول برنج  می پردازد.دربخش دوم بطورمختصرمشکلات کشاورزی استان موردبررسی قرارمیگیردواینکه چه دلایلی باعث کاهش محصول برنج گیلان شده است ودربخش سوم نیزراهکارهای برون رفت ازوضع موجودوآمارکشاورزی استان گیلان بین سالهای 69تا83بطورخلاصه موردتجزیه وتحلیل قرارگرفته است.

                                                        

مقدمه

برنج به لحاظ تامین غذا، عدالت اجتماعی ،‌ایجاد فرصتهای شغلی جدید،تثبیت محیط زیست وایجاد شرایـــط مناسب زیست محیطی در رشد مستمر وپایدار و درون زای اقتصاد ،‌نقش حیاتی دارد ومستلزم توجه خاص وحمایت کارآمد است.

باتوجه به نقش واهمیت کشاورزی درتوسعه اقتصادی ،افزایش تولیدمحصولات کشاورزی ودرآمدکشاورزان ،همواره موردتوجه بوده است.تعیین سیاستهاوتدوین برنامه های مناسب دربخش کشاورزی،علاوه براینکه مستلزم آگاهی لازم ازشرایط تولیددرواحدهای زراعی می باشد،تاحدودزیادی نیزبستگی به میزان آگاهی برنامه ریزان ازفرایندتصمیم گیری کشاورزان وعکس العمل آنهانسبت به انواع سیاستهای کشاورزی دارد.                                     

با عنایت به این که استان گیلان از پتانسیل های بالقوه وسیعی در منابع وعوامل تولید در این بخش برخوردار است ، با این وجود در عمل نتایج نشان می دهد که در گذشته از این توانمندی ها به طور مطلوب وکارآمد استفاده نشده وحتی هدایت منابع وعوامل تولید به منظورسرمایه گذاری دراین بخش بسیار محدود بوده است. کشت محصول استراتژیک برنج  از اهمیت به سزایی برخوردار است به طوری که کشت این محصول در اقتصاد خانوارهای روستائی استان گیلان نقش محوری دارد و درآمد اکثر خانوارهای روستائی ازمحل  کشت برنج تامین می شود. کشت سنتی، پراکنده و خرد بودن اراضی شالی زاری، هزینه تولید برنج را در استان گیلان بسیار بالا برده است.

شرایط مناسب برای کشت برنج  

بدلیل نیازبه شرایط طبیعی خاص برای کشت این محصول ،صرفاًدرمناطق معینی ازدنیاکشت می گردد.عوامل متعددی برای کشت برنج موردنیازمیباشد که بطورخلاصه به شرح زیرمی باشد  

  دما: میانگین دمای مورد نیاز برنج هنگام رشد باید بین ۲۰ تا ۳۷ درجه سانتیگراد باشد. پایین بودن دما در اوایل فصل زراعی یا آبیاری مزرعه با آب سرد سبب می شود که زمان رسیدن دانه ها به تأخیر افتد. بالا بودن دما هم موجب کاهش تعداد سنبلچه های بارور و وزن دانه ها می شود 

نور: نور هم یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه است. شدت نور در اوایل فصل زراعی شاید عامل محدود کننده ای برای رشد برنج به حساب آید. اما با نزدیک شدن به پایان فصل زراعی ، بویژه موقع تشکیل خوشه ، رقابت برای جذب نور بین بوته ها افزایش می یابد 

رطوبت: مناسب ترین میزان رطوبت برای گلدهی گیاه برنج ، ۷۰ تا ۸۰ درصد است. رطوبت کمتر از ۴۰ درصد ، عامل بازدارنده ای برای گلدهی گیاه به شمار می رود. وزش باد و ریزش باران و تگرگ ، در زمان گلدهی زیانبار است. همچنین بــارندگی موقع برداشت محصول هم عملیات مربوط به خشک شدن محصول را به تأخیر میاندازد                                                                         

        آب:  آب مورد نیاز برنج از سایر غلات بیشتر است. هشتاد درصد آب مورد نیاز محصول برنج تولید شده در جهان بویژه در نقاط استوایی ، از آب باران تأمین می گردد. ۲۰ درصد باقی مانده را از آب رودخانه و آب چاه تــأمین می نمایند 

خاک:   برنج در خاکهای مختلف ، از فقیر تــا غنی که تنها آب مورد نیاز گیاه تأمین باشد به عمل می آید. البته مقدار آب مصرفی در خاکهای سبک بیش از خـاکهای سنگین است. مناسب ترین خاک برای کشت برنج ، خـاک رسی با لایه غیر قابل نفوذ در عمق ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتری و همراه با مقدار زیادی مواد آلی است. برنج اصولا نسبت به شوری خاک و شوری آب مقاوم است. در صورتی که آب کافی برای شستشوی نمک خــاک وجود داشته باشد، می توان از برنج برای اصلاح خاکهای شور استفاده نمود.

دلایل پائین بودن کمیت محصول برنج درواحدسطح

1-تسطیح ویکپارچه نبودن اراضی کشاورزی

2- فقدان تکنولوژی و ماشین آلات مناسب و پیشرفته

یکی از مشکلات عمده کشاورزی استان، یکپارچه نبودن اراضی و قطعه قطعه بودن زمین‌هاست؛ به گونه‌ای که این امر، باعث به وجود آمدن کشاورزان خرده‌پا با قدرت تولید کم، مصرف زیاد آب و نیروی دستی، به وجود آمدن کشاورزی سنتی و ناتوانی در استفاده از کشاورزی مکانیزه شده است                                .

تسطیح و یکپارچه سازی شالی زارها یک طرح کلیدی برای افزایش کیفیت و کمیت تولید برنج محسوب می شود.تسطیح و یکپارچه سازی شالی زارها یکی از مهم ترین راهکارها برای بهبود روند تولید برنج است و این فرآیند، کاهش هزینه های تولید، افزایش کیفیت و کمیت محصول، کاهش مصرف آب  را در پی خواهد داشت. کشت سنتی، پراکنده و خرد بودن اراضی شالی زاری، هزینه تولید برنج را بسیار بالا میبرد.

تسطیح اراضی، احداث جاده بین مزارع، زهکشی و بالا بردن راندمان آبیاری از جمله اهداف طرح یکپارچه سازی اراضی است که متاسفانه برخی کشاورزان از آن آگاهی کافی ندارند. بالا رفتن قیمت زمین، هزینه بالای تولید و گرانی نهاده های کشاورزی از جمله دلایلی است که کشاورزان از یکپارچه سازی اراضی چندان استقبال نمی کنند. به دلیل عدم مکانیزه بودن کشاورزی در این زمین‌ها، بیشتر کارها به صورت دستی و با نیروی کارگری انجام می‌شود که همین امر، باعث بالا رفتن هزینه تولید در کشاورزی شده است

مکانیزاسیون کشاورزی

مکانیزاسیون کشاورزی مجموعه ای از علوم و فنون کاربردی است که مطالعه، شناخت و به کارگیری انواع مختلف ماشین و ابزار نیروی محرک، در مراحل مختلف تولید و در فرآوری محصولات کشاورزی را شامل می شود.                                                                        

به عبارت دیگر مکانیزاسیون، استفاده از وسایل و ادوات مکانیکی و استفاده از تکنولوژی روز در کشاورزی برای افزایش بهره وری می باشد.

 صنعتی شدن در زمین‌های زراعی به بهبود کیفیت تولید، افزایش بهره‌وری و درآمد کشاورزان منجر می‌شود بخش عمده‌ای از شاغلان بخش کشاورزی را زارعان خرده‌پایی تشکیل می‌دهند که در واحدهایی با ابعاد بسیارکوچک، تجمع‌یافته و فاقد قدرت اقتصادی برای خرید ماشین و ادوات کشاورزی هستند.                                      

 استفاده از نیروی دستی درکشاورزی باعث فرسودگی کشاورز می‌شود، به دلیل پایین‌بودن قیمت ومقدار محصولات کشاورزی تولیدشده به روش دستی درآمد حاصل شده، تکافوی نیاز کشاورز را نکرده و او را از ادامه فعالیت در بخش کشاورزی مایوس می‌کندضایعات و تلفات وارده از کافی و به موقع نبودن عملیات کشاورزی و پیامدهای ناشی از آن، از مشکلات دیگری است که به دلیل کمبود ماشین‌های کشاورزی و بی‌سواد بودن کشاورزان بوجودمی آید.                     

از جمله مشکلاتی که سبب شده بخش کشاورزی نتوانند ماشین‌های کشاورزی و ادوات مورد نیاز خود را تهیه کند، کمبود و یا فقدان دانش و اطلاعات فنی و مهندسی و همین طور بی‌سواد بودن بخش عمده‌ای از کشاورزان است. آگاهی نداشتن و کم‌سواد بودن کشاورزان خرده‌پا باعث می‌شود تا آن‌ها نتوانند به طرز صحیحی از ماشین‌آلات کشاورزی استفاده کنند،این امر باعث کاهش عملکرد آن‌ها در طول یک فصل زراعی خواهد شد.

توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی نیز اهمیت ویژه‌ای در توسعه مکانیزاسیون کشاورزی دارند.به دلیل اینکه امکان مکانیزه‌کردن آبیاری در این زمین‌ها وجود ندارد، هزینه آبیاری و مصرف بیشتر می‌شود. همچنین به دلیل کم‌بودن مساحت زمین، به صرف کشاورز نیست که از لوازم و تجهیزات آبیاری مدرن استفاده کند و به همین علت با آبیاری به صورت قدیمی باعث اتلاف آب بسیاری می شود. همچنین با مصرف آب بیشتر هم هزینه آبیاری بالا رفته و هم زمین‌های کمتری را در یک زمان مشخص می‌توان آبیاری کرد که با این کار، تولید نهایی محصولات را نیز کاهش می‌یابد.                                                                        

جدول سطح زیرکشت ومیزان تولیدشلتوک استان گیلان

جهت پی بردن به اهمیت استفاده ازتکنولوژی مدرن درجهت افرایش محصول برنج،داده های آماری چندین سال کشاورزی درگیلان راکه توسط جهادکشاورزی تنظیم گردیده ،درزیرموردمقایسه قرارمیگیرد:

جدول 1 – سطح زیرکشت ومیزان تولیدشلتوک استان گیلان وجایگاه آن درکشورطی سالهای 83-1369

                               سطح زیرکشت (هکتار)                                                 میزان تولید(تن)  

  سال    کل کشور       گیلان        سهم ازکل       کل کشور                گیلان     سهم از کل

8/34     820049                  2356601          8/35           205266            573170                 70-1369

6/33       795740               2364140           34              203260            597040                 71-1370

1/32        732909             2280767            8/34           204861            588466                  72-1371

1/33      747845              2258969             4/33           196145            588466                  73-1372

3/33      766655              2300901             5/34           195403            565575                  74-1373

32          859676             2684767            5/31            189273            600329                  75-1374

7/33      792618              2350124            8/33            190122            563210                   76-1375

4/30      841967              2770574            6/31           194367             614963                   77-1376

7/26      626835             2348241             32              187713             587150                   78-1377

2/34      674613              1971462            5/35           189884             534331                    79-1378

9/31       635737             1990223            6/36           188212             514791                    80-1379

7/29      856369             2887541             7/32          200133             611238                     81-1380

7/29      870811              2931346            7/32          201530             615347                     82-1381

1/30       889020           2951032             8/32           202340            617432                          د                           83- 1382

پایین بودن هزینه استفاده از ماشین در مقابل استفاده از نیروی کار، کیفیت مطلوب‌تر عملیات و محصولات حاصل از آن ، مکانیزاسیون را جزئی جدا ناپذیر از کشاورزی نموده است. کاربرد ماشین آلات کشاورزی می تواند منجر به افزایش تولید و درآمد کشاورزان و در نهایت افزایش درآمد در بخش کشاورزی شود.افزایش تولید سرانه هر کارگر کشاورزی با استفاده از ماشین که در نتیجه هزینه‌های تولید را کاهش داده، کشاورزی مکانیزه را سود بخش کرده و استفاده از رفاه اجتماعی را از طریق افزایش درآمد برای جامعه کشاورزان امکان‌پذیر می سازد                

بابررسی اجمالی جدول بالابه این نتیجه میرسیم که باافزایش تکنولوژی میزان برداشت محصول نیز افزایش می یابد.چون درسالهای پایانی مندرج دراین آماراستفاده ازوسایل وادوات کشاورزی جدید نسبت به سالهای اولیه آمارمذکوربیشترشده است.بطوریکه درسال زراعی 1370-1369میزان مساحت زیرکشت استان گیلان 205266هکتارمی باشد ومیزان برداشت محصول دراین سال نیز820049تن می باشدامادرسال زراعی 1383-1382سطح زیرکشت دراستان گیلان 202340هکتارمی باشدامامیزان برداشت محصول دراین سال 889020تن می باشد.باتوجه به اینکه دراستان گیلان درسال زراعی 83-82امکانات پیشرفته کشاورزی نسبت به سال 70-69افزایش دارداین افرایش درتکنولوژی باعت افزایش میزان محصول شده است