دو رفیق قدیمی بیماری زا
مشکلات و دغدغه های زندگی در یک جامعه پر مشغله در کنار سطوح پایین ورزش و فعالیت بدنی و رژیم غذایی نامطلوب، از عواملی است که کیفیت خواب شبانگاهی ما را تحت تاثیر قرار می دهد. شواهد پژوهشی فراوان نشان می دهد خواب شبانگاهی نامطلوب، مهمترین عاملی است که می تواند باعث عصبی شدن افراد شود. در نتیجه زمانی که کیفیت خواب فرد بهبود می یابد، وی خوش خلق تر می شود.قبل از اختراع الکتریسیته، افراد از هنگام غروب خورشید تا طلوع آن به طور متوسط ده ساعت می خوابیدند؛ اما در دنیای پیشرفته امروز، متوسط خواب آنها به هفت ساعت کاهش یافته است. شما نیز ممکن است فکر کنید پنج ساعت خواب یا کمتر از آن در شبانه روز برایتان کافی است؛ اما شواهد علمی نشان می دهد که به خواب بیشتری نیاز دارید. کمیت و کیفیت مطلوب خواب، ضرورت زیست شناختی است.
خواب نیز به اندازه غذا و آب برای سلامت جسمانی و بهزیستی روانی ما اهمیت دارد. کم خوابی یا بد خوابی کیفیت زندگی را کاهش می دهد و بی خوابی، عملکرد نواحی مغزی تنظیم کننده عواطف را برهم می زند و باعث می شود نتوانیم خود را برای چالش ها و تعاملات اجتماعی روزانه آماده کنیم. گذشتگان بر این باور بوده اند که بی خوابی مزمن یکی از نشانه های افسردگی است؛ اما امروزه عکس این حالت صدق می کند، یعنی بی خوابی مزمن می تواند باعث افسردگی شود و در خوشبینانه ترین حالت، خستگی و مشکلات خلقی ایجاد کند.
علاوه بر تاثیرات مخرب بی خوابی بر خلق و خو و عواطف، کم خوابی می تواند باعث کاهش توانایی تمرکز و تحلیل حافظه و توان قضاوت شود و فرد را مستعد مواجهه با حادثه و تصادف کند. بررسی ها نشان می دهد کارگرانی که نوبتی کار می کنند، در معرض حوادث محیط کار و تصادفات جاده ای قرار دارند. اگر فردی ۲۴ ساعت شبانه روز را بدون خواب سپری کند، هماهنگی چشم و دستش به اندازه فردی که الکل مصرف کرده باشد، از بین می رود. این بررسی ها نشان می دهد که از هر شش تصادف جاده ای یک مورد به علت بی خوابی رخ می دهد. در کشور استرالیا نیز از هر چهار تصادف، یک مورد به علت بی خوابی راننده روی می دهد.
بدن ما به گونه ای برنامه ریزی شده است که می تواند براساس یک چرخه متناوب فعالیت ـ استراحت کار کند. خواب به بدن فرصت رشد و ترمیم می دهد و اگر این چرخه به هم بخورد، سلامت ما در معرض خطر قرار می گیرد. مهم نیست در طول شبانه روز چند ساعت می خوابیم، بلکه کیفیت خواب مهم است و همین امر باعث می شود که برخی افراد پس از پنج یا شش ساعت خواب بیدار شوند و برخی دیگر هفت یا هشت ساعت بخوابند.
علل مشکلات خواب عوامل بسیاری باعث بروز اختلالات خواب می شود که استرس یکی از مهمترین آنها است. نگرانی درباره کار، پول، فرزندان و غیره نیز می تواند کیفیت خواب را تحت تاثیر قرار دهد. سروصدا عاملی دیگر است. صدای گریه بچه، خروپف همسر یا صدای تلویزیون امکان دارد خواب را با مشکل مواجه کند یا اتاقی که در آن می خوابیم بیش از حد سرد یا گرم باشد. تخت خواب ممکن است بیش از اندازه سفت یا نرم باشد. بیدار ماندن تا دیر وقت، سیگار کشیدن یا مصرف نوشیدنی های محرک نیز می تواند برای خواب راحت، اختلالاتی ایجاد کند. این عوامل باعث تحریک افراطی سیستم عصبی می شود و خواب را مختل می کند و در ضمن می تواند تنظیم ساعت درونی بدن را برهم بزند.
ریتم های شبانه روزی خواب به واسطه ریتم های شبانه روزی تنظیم می شود.
ریتم های شبانه روزی چرخه هایی بیست و چهار ساعته است که همه فرایندهای زیست شناختی و فیزیولوژیکی موجودات زنده را تنظیم می کند. ریتم های شبانه روزی ما برنامه های زیست شناختی غریزی به شمار می آید که باعث راه اندازی ترشحات هورمونی و نوسانات درجه حرارت بدن می شود. خواب و بیداری ما نیز از این تغییرات زیست شناختی تاثیر می گیرد.
بسیاری افراد در صبح، هوشیاری بیشتری دارند و بعدازظهرها کسل می شوند. ما در اوایل عصر دوباره احساس سرزندگی می کنیم؛ زیرا درجه حرارت بدن مان در این زمان در بالاترین سطح خود قرار می گیرد. هنگامی که هوا تاریک می شود، در حالت طبیعی در بدن هورمونی به نام «ملاتونین» ترشح می شود. میزان ترشح این هورمون از ساعت ۸ شب شروع می شود و تا ساعت ۱۰ تا ۱۱ پیوسته بالا می رود. افزایش ترشح این هورمون، درجه حرارت بدن را کاهش می دهد. در نتیجه بدن آماده خواب می شود. هنگام صبح، سطح ملاتونین کاهش می یابد، درجه حرارت بدن بالا می رود و اگر همه چیز به خوبی پیش برود، فرد از خواب بیدار می شود و احساس هوشیاری و سرزندگی می کند.
به گزارش افکار،رفتن به رختخواب در ساعات نامتعارف، باعث برهم خوردن تنظیم ساعت زیست شناختی ما می شود. در نتیجه بی نظمی نیز می کوشیم برخلاف پیام ساعت زیستی خود (یعنی نیاز به خوابیدن) عمل کنیم و مجبور می شویم بیدار بمانیم.
