شهر باستانی حریره جزیره ی کیش

شهر حریره قدمتی حدوداً هزار ساله دارد. هرچند جزیره ی کیش قبل از آن هم دارای جمعیت انسانی بوده است و از نظر زمین شناسی این جزیره میلیون ها سال قدمت دارد، اما شهر حریره در حدود قرن چهارم هجری ساخته شده است. بعد از اینکه شهر بندری سیراف در سال 365 هجری در اثر زلزله از بین می رود، حریره به عنوان قطب تجاری منطقه شناخته می شود و در قرن هفتم و مقارن با حکومت اتابکان در فارس، به اوج رونق خود می رسد. از آنجا که خلیج فارس بخش مرکزی جاده ی ابریشم محسوب می شده و ایلخانان مغول امتیاز تجارت آزاد از هند و چین را به ونیزی ها داده بودند، این مکان برای تجارت و مبادله ی کالا استفاده می شده است.

در حفاری ها هم سکه های نواحی مختلف دنیای قدیم مشاهده شده است که نشان دهنده ی این است که این مکان محل مبادلات تجاری بوده است. شهر حریره تا اواخر قرن هشتم دارای رونق تجاری بوده و تا اواخر قرن نهم هم فعال بوده است اما بعد از آن به دلیل رکود اقتصادی ناشی از لغو امتیاز تجارت آزاد توسط امیر تیمور، کشف دماغه ی امید نیک و سرازیر شدن اروپائیان به مناطق آسیایی از طریق دریا و هجوم پرتقالی ها، کم کم مردم از این شهر به سایر نقاط مهاجرت می کنند و شهر متروک می شود و تنها دسته ی کوچکی از مردم که شغل صیادی و ماهیگیری داشتند باقی می مانند و آنها نیز کم کم به روستاهای اطراف می روند و شهر حریره کاملاً متروک می گردد و ساختمان های آن به تدریج خراب می شود.

در سال 1370 حفریات باستان شناسی به سرپرستی محمود موسوی در این منطقه آغاز شد. محمود موسوی اعتقاد دارد که عرصه ی شهر حریره مساحتی در حدود 120 هکتار دارد. ساختمان اعیانی، حمام، مسجد و مجموعه ی بندرگاه آثاری است که تاکنون در شهر باستانی حریره شناسایی شده است.

عمارت اعیانی:

بنای خانه ی اعیانی در سال 1371 از زیر خاک خارج شده و در سال 1376 مرمت های اولیه بر روی آن انجام شده است. در این عمارت مقدار زیادی اشیاء سفالی و تزیینات بدنه از جمله گچ بری و کاشی لعاب دار به دست آمده است که عموماً مربوط به قرن هفتم و هشتم می باشند. ورودی اصلی بنا در ضلع غربی قرار گرفته و با گذشتن از راهرو وارد حیاط مرکزی می شویم که احتمالاً بدون پوشش سقف بوده ولی راهروی دورتادور آن سقف داشته است که با قوس هایی به هم وصل می شوند. اتاق ها در اطراف حیاط مرکزی قرار گرفته اند که شامل مطبخ، سرویس بهداشتی، انبارها و اتاق پذیرایی می باشند. اهمیت ذخیره و استفاده از آب شیرین باعث ساخت سیستم کانال کشی و آب انبار اختصاصی در داخل بنا شده است. دو رشته پلکان از حیاط مرکزی به طبقه ی دوم منتهی می شود و قسمت هایی از کف اتاق و بالکن مربوط طبقه ی دوم موجود است. خانه دارای دیوارهای مستحکم و باروهای نسبتاً بلند است. ظاهراً اغلب خانه ها دو طبقه بوده اند. هرچند سبک معماری عمدتاً ملهم از معماری بومی بوده است اما از معماری فلات مرکزی ایران نیز الهام گرفته شده است. بطوری که خانه ی اعیانی دارای یک اندرونی و یک بیرونی است. اما اثری از بادگیر مشاهده نمی شود.

حمام:

بنای حمام از سنگ های آهکی و مرجانی با استفاده از ملات ساروج ساخته شده است و دارای فضاهای سربینه، گلخن، گرم خانه و محل تنظیف می باشد. ( جهت اطلاع از ساختار حمام های قدیمی به بخش مقالات در همین وب سایت مراجعه فرمایید. ) آثار به دست آمده از مجموعه ی حمام بیانگر استفاده از آن در دو دوره ی تاریخی ایلخانی و تیموری است.

مسجد:

بقایای مناره با پلان دایره ای و پلکان داخلی، ستون های چند وجهی متعدد و بخش هایی از آب انبار مسجد باقی مانده است. یک مناره و چهار محراب در آن شناسایی گردیده و سقف آن تماماً تخریب شده است.

بندرگاه:

در حاشیه ی ساحلی شهر حریره، بقایای معماری، چاه ها و کانال هایی دیده می شود که در صخره های مرجانی، رو به دریا حفر شده اند و ارتباط شهر را با دریا برقرار می کنند. بعضی از این کانال ها تا ساختمان های شهر ادامه دارند. یک رشته پلکانی از بالای صخره ها به سمت دریا کنده شده است که مسافران یا باربرها بتوانند به وسیله ی آن به دریا تردد کنند. هرچند بخش وسیعی از بندرگاه به دلیل گذشت زمان و اثر تخریبی امواج خراب شده است، اما هنوز بخش هایی از محل بارگیری و سوار و پیاده شدن مسافران در کناره ی ساحل قابل مشاهده است.

در بروشور شهر حریره ذکر شده که در این مجموعه کارگاه های تهیه ی شیره ی خرما، پرورش کرم ابریشم و سفال سازی وجود داشته است که به نظر نمی رسد مبتنی بر واقعیت باشد. چرا که جزیره ی کیش یک محدوده ی جغرافیایی با طبیعت گرم و زمین مرجانی است. اکنون نیز برای عملیات ساختمانی از خارج از جزیره خاک رس و ماسه وارد می کنند. بقایای ساختمان های حریره نشان می دهند که این ساختمان ها از مواد اولیه ی بومی ساخته شده اند و خاک رس در هیچ جا دیده نمی شود. هیچ درخت پهن برگی در جزیره وجود ندارد. درختان نخل که فعلاً در جزیره مشاهده می شود طی سال های گذشته به جزیره آورده و کاشته شده اند و بقایای درختان نخل قدیمی در جزیره مشاهده نمی گردد. بنابراین احتمال اینکه سفال سازی و پرورش کرم ابریشم در این ناحیه وجود داشته باشد بسیار ضعیف است. هرچند در بروشور ذکر شده که: "یکی دیگر از پدیده های معماری این مجموعه وجود شیارهای تعبیه شده در کف اتاق ها موسوم به گرده ماهی است که به نظر برخی باستان شناسان این شیارها به منظور گرفتن شیره ی خرما ساخته شده است."

نکته ی دیگر که قابل تعمق است این که از اشیایی که در این منطقه به دست آمده است هیچ نشانی نیست. در بروشورها هم ذکر نشده است که اشیاء به دست آمده در کدام موزه یا موزه ها نگهداری می شود. ای کاش حداقل بخش کوچکی از این اشیاء در موزه ی کوچکی در همین منطقه برای بازدید قرار می گرفت تا بازدید کننده درک بهتری پیدا کند و ساده تر بتواند خود را در ظرف زمانی گذشتگان قرار دهد.

* منابع استفاده شده: بروشور سازمان منطقه آزاد کیش، اطلاعات مجتبی فلاحتی کارشناس باستان شناسی و مسئول سایت شهر باستانی حریره.

موقعیت جغرافیایی:

استان هرمزگان، جزیره ی کیش. " 00 '34 ْ26 شمالی و "26 '58 ْ53 شرقی. ارتفاع از سطح دریا: 2 تا 11 متر.

نحوه دسترسی:

به دو طریق می توان به جزیره ی کیش رسید: از طریق هوایی و از طریق دریایی ( بوسیله ی کشتی مسافربری، کشتی های حمل خودرو (landing craft) و قایق های تندرو )

شهر حریره در شمالی ترین قسمت جزیره قرار دارد و فاصله ی آن تا مراکز اصلی اقامتی گردشگران زیاد نیست و به راحتی می توان به وسیله تاکسی یا مینی بوس به آن رسید. بلوار میرمهنا، میدان المپیک، بلوار المپیک، میدان حریره.

امکانات رفاهی:

* فضای مناسب برای پارک اتومبیل موجود است. در هوای گرم کمی درز شیشه ی اتومبیل خود را باز بگذارید.

* جهت ورود، لازم نیست بلیط تهیه کنید.

* معمولاً بروشور موجود است، باید درخواست کنید تا دراختیار شما قرار دهند.

* آب آشامیدنی موجود نیست.

* فروشگاه و رستوران در سایت وجود ندارد.

* جهت استراحت تعداد کمی سایبان موجود است.

* کیفیت سرویس بهداشتی نسبتاً قابل قبول است. توالت فرنگی موجود نیست.

* آنتن دهی تلفن همراه مطلوب است.

* اگر برای دیدن شهر باستانی حریره تاکسی گرفته اید، از او بخواهید برای برگرداندن شما به محل اقامتتان صبر کند. چون در ایام معمولی سال تاکسی گذری در این منطقه وجود ندارد.

* بازدید از شهر باستانی حریره مستلزم صرف وقت زیر نور آفتاب است. بنابراین جهت حفظ سلامتی خود نکات ایمنی و بهداشتی را رعایت فرمایید. از چتر یا کلاه استفاده کنید. به یاد داشته باشید که کرم ضد آفتاب با spf بالاتر از 60 مفید خواهد بود. حتماً به مقدار کافی آب بنوشید. و بالاخره این که اگر دچار سردرد، تهوع، خستگی بیش از حد و سرگیجه شدید می تواند علائم گرمازدگی باشد. بازدید خود را قطع کرده، ضمن استراحت در سایه با هوای مطلوب، مایعات همراه با نمک استفاده کرده و در صورت تداوم مشکل به پزشک یا بیمارستان مراجعه فرمایید.

امنیت منطقه:

جزیره ی کیش از امنیت فوق العاده بالایی برخوردار است.

بهترین زمان بازدید:

جزیره ی کیش در تمام ایام سال پذیرای گردشگران است. آفتاب سوزان و هوای گرم و شرجی در ماه های خرداد تا شهریور آزاردهنده است. بخصوص در شهر باستانی حریره به ندرت سایبانی برای استراحت می توان یافت. بنابر این اگر در ماه های گرم سال قصد بازدید از حریره را دارید، توصیه می شود صبح خیلی زود را برای بازدید انتخاب فرمایید. بهترین ماه های بازدید آذر ماه تا پایان فروردین ماه است.

* توضیحات اضافه:

اگر برای بازدید شهر باستانی حریره تشریف بردید، درست در مجاورت در ورودی شهر حریره محوطه ای وجود دارد که مجموعه ی درخت سبز نام دارد و توصیه می شود حتماً از آن بازدید فرمایید. در ارتباط با درخت انجیر معابد به توضیحات آن در همین وب سایت مراجعه فرمایید.

* توضیحات عکس ها:

عکس شماره 1 :

ورودی شهر باستانی حریره

عکس شماره 2 :

ساختمان اعیانی، شهر باستانی حریره

عکس شماره 3 :

ساختمان اعیانی، شهر باستانی حریره

عکس شماره 4 :

یکی از اتاق های ساختمان اعیانی، شهر باستانی حریره

عکس شماره 5 :

حیاط مرکزی ساختمان اعیانی همراه با راهروهای دور آن

عکس شماره 6 :

راهروهای دور حیاط مرکزی که ظاهراً سقف دار بوده است.

عکس شماره 7 :

نمایی از محوطه شهر حریره و ساحل دریا از بالای ساختمان اعیانی. به طاق های قوسی که با سنگ های مرجانی در سمت راست تصویر دیده می شود دقت فرمایید.

عکس شماره 8 :

نمایی از بالای ساختمان اعیانی، مظاهر تمدن جدید در پس زمینه ی عکس مشاهده می شود.

عکس شماره 9 :

خزینه ی حمام. در پس زمینه ساختمان اعیانی مشاهده می شود.

عکس شماره 10 :

بخش های ورودی حمام. شهر باستانی حریره

عکس شماره 11 :

ورودی ساختمان اعیانی در سمت غرب. به باروهای استحفاظی ساختمان دقت فرمایید.

عکس شماره 12 :

نمای شمالی ساختمان اعیانی. به بارو های استحفاظی ساختمان دقت فرمایید. جزیره ی کیش یک جزیره ی مرجانی است. بنابراین در آن خاک بخصوص خاک رس وجود ندارد.

عکس شماره 13 :

تابلوی بندرگاه باستانی حریره و بخش هایی از بندرگاه که از زیر خاک بیرون آورده شده است. آنچه از زیر خاک بیرون آورده شده در مقیاس وسعت شهر بسیار ناچیز است. برای درک بهتر نقشه ی هوایی شهر باستانی حریره براساس طول و عرض جغرافیایی از نرم افزار Google earth استفاده فرمایید.

عکس شماره 14 :

یکی از چاه هایی که در بندرگاه برای حمل بار کنده شده است. همانطور که ملاحظه می کنید بار از کشتی به قایق منتقل می شده و از زیر صخره ها به این مکان آورده می شده است و از اینجا احتمالاً توسط طناب به بالا کشیده می شده است.

عکس شماره 15 :

پله های دست کن که در سنگ های مرجانی کنده شده تا مسافران یا باربرها به راحتی از آن پایین رفته و در قایق می نشسته اند. نکته ی جالب اینکه ظرافت های معماری را نیز در آن لحاظ کرده اند به طوری که در بالا و سمت چپ تصویر مشاهده می شود درگاه با قوس زیبا هم برای آن کنده اند. آب آنچنان شفاف است که ماهی ها را نیز در آن می توان دید.

عکس شماره 16 :

پله های دست کن از نمایی دیگر.

عکس شماره 17 :

تأسیسات کنار بندرگاه که بازسازی شده اند.

عکس شماره 18 :

ساحل بندرگاه شهر باستانی حریره. امواج دریا در گذر زمان قطعات بزرگی از سنگ های مرجانی ساحل را خراب کرده اند.

عکس شماره 19 :

همان طور که ملاحظه می کنید ساختمان های بندرگاه تا کنار ساحل ادامه داشته اند و اقدام قابل توجهی در مورد مرمت قرار گیرند یا حداقل پلان آن ها مشخص شود صورت نگرفته است. همان طور که در طول ساحل قدم بزنید دیوارهای متعددی ( مانند این که با دو خط قرمز مشخص شده اند ) را ملاحظه خواهید کرد. بنابراین به احتمال زیاد به نظر می رسد با توجه به گرمای هوا، احتمالاً چاه ها و پلکان هایی که در عکس های شماره 14 و 15 و 16 ملاحظه کرده اید در یک منطقه مسقف قرار داشته اند.

عکس شماره 20 :

بخش هایی از شهر حریره، بدون آنکه کاری بر روی آنها انجام شود. جاده کرانه از میان این شهر باستانی عبور می کند.

عکس شماره 21 :

نمایی از شهر باستانی و ساختمان اعیانی که از سمت بندرگاه گرفته شده است.

عکس شماره 22 :

ساحل بندرگاه همراه با تعداد معدودی سایبان. جاده محل دوچرخه سواری در سمت راست تصویر مشاهده می شود.

عکس شماره 23 :

بومی ترین، شایعترین و سازگارترین درخت موجود در جزیره ی کیش. این درخت جزء معدود سایبان هایی است که در شهر باستانی حریره موجود است.

عکس شماره 24 :

جاده ی دوچرخه سواری دور جزیره. طول این جاده که دور تا دور جزیره کشیده شده است 72 کیلومتر است. هرچند امروزه بخش هایی از جاده در تصرف ارگان های مختلف قرار گرفته است اما در آب و هوای خوب و اگر چند نفر همپای خود پیدا کردید، دوچرخه سواری دور جزیره یکی از مفرح ترین تفریحاتی است که در نقاط محدودی در دنیا نصیبتان خواهد شد.

عکس شماره 25 :

چاه ها و پلکان دسترسی به آب. به ساختار ساختمان ها دقت فرمایید. نور شدید در روزهای آفتابی مانع این می شوند که بتوانید عکس مطلوبی از چاه ها بگیرید. یا شاید من بلد نیستم!